Maider Galardi Fernandez de Agirre: "Euskal gatazkari heldu nahi badiogu ezinbestekoa da hain erdigunean ez daudenen ahotsak ere biltzea"
2024ko ekainaren 12a
Maider Galardi Fernandez de Agirre (Lasarte-Oria, 1995) izan da Txiotesia7 lehiaketako ikertzaile originalena. Soziologian graduatua da. Ikasketa Feministak eta Generokoak Masterra egin zuen gero, Antropologiako adarrean; eta egun, doktoretza-tesia egiten ari da UPV/EHUko Antropologia Feminista Ikertaldean. Berria egunkarian kazetari-lanetan aritu izan da eta gaur egun zutabegilea da egunkari horretan.
Lehenik eta behin, zorionak! Txiotesia7 lehiaketako ikertzaile originalena zara! Zer-nolako esperientzia izan da?
Eskerrik asko! Bi urtez behin, oso esperientzia ona da, asko gustatzen zait bai beste ikerketa batzuen berri edukitzea baita sare sozialetako euskal komunitateak zertan ari garen jakitea ere. Ia egunero gabiltza sare horietan —askotan denbora galtzen— eta dibulgatzeko erabiltzea bikaina iruditzen zait! Aurten gainera sari eta guzti.
Euskal gatazkaren ertzetako biolentziak jarri dituzu erdigunean tesian. Non jarri duzu fokua?
Esan ez den horretan. Badaude narratiba hegemonikoak, batzuk indar eta baliabide askoz gehiago dutenak, eta besteak kontramemoria egiten edo. Baina, oro har, gutxi hitz egiten da emakumeen bizipenez. Azken hamar urteetan esango nuke hazi dela euskal gatazka feminismotik aztertzeko beharra, baina gehienetan emakume militanteak izan dira subjektuak. Ni senide eta lagun emakumeekin ari naiz, ikusteko nola jaso duten gatazka haiek, zer indarkeria jasan dute eta nola egin dioten aurre egunerokoari. Sorpresa batzuk aurkitu ditut.
Zer da testigantza horiekin jaso nahi izan duzuna?
Nahi izan dut indarkeriari buruz, gatazkari buruz eta parte-hartze soziopolitikoari buruz dugun iruditeria nagusia zalantzan jarri. Ez al da indarkeria polizia zure etxera zazpi aldiz joatea edo ETAk zure aita hil ondoren eskolan seinalatua izatea? Eta gatazkei dagokienez, bai, nagusi bat egon da, baina beste zapalkuntza-sistema batzuei egin behar izan diete aurre: klasea, arrazializazioa, sexu-genero sistema… nola uztartzen dira denak? Zer eragin dute horiek euskal gatazkaren pertzepzioan? Amaitzeko, egia al da ez dutela politikoki parte hartu? Zer da, bada, presoen senideen edo biktimen elkarteetan egotea? Zer erabakitzea presoari edo hildakoari bisitan joan ala ez?
Nolakoak izan dira topaketak? Eta nolakoa haien harrera?
Oro har, ona izan da, eta parte hartu dutenek behintzat, nahiko konbentzituta hartu dute, baina horretarako, haiekin bildu naiz lehenago lanaren nondik norakoa esplikatzeko. Saiatu naiz denborak eta tokiak zaintzen, eta onartzen batzuetan nik nahi nuen informazio guztia jasoko ez nuela. Behin batek esan zidan: “Zu orain etxera zoaz informazio interesgarriarekin, eta ni, ordea, hemen geratuko naiz zauria irekita eta kostatuko zait egun batzuk hau berriro bueltan ixtea”. Hor ohartu nintzen elkarrizketatzaile moduan uste nuena baino askoz ardura handiagoa nuela, eta ikerketa feminista bazen, prozesuak ere hala izan behar zuela.
Senide izan arren, indarkeria jasan dute. Zer diote emaitzek?
Hiru eremu desberdindu ditut. Aurrena, ohiko indarkeria: zuzena. Pentsa daiteke emakume hauek ez dutela halako indarkeriarik jasan, baina bai: pintaketak egin dizkiete haiei etxean, polizia etxera joan zaie miaketa ugari egitera, telefonoa hartuta izan dute, bullying-a jasan dute… Bigarrenik, indarkeria sexualizatua aztertu dut, hau da, emakume izateagatik jasandako motibazio politikoko biolentzia zehatza zein den. Hala, nabarmendu behar dira espetxe-funtzionarioen ukituak, hedabideek haien aurka egindako trataera sexista, eta abar. Esan behar da, gainera, talde barruan ere jasan dutela indarkeria, eta hori modu delikatuan landu beharko da. Bukatzeko, ikusezinak diren beste indarkeria batzuk izendatu ditugu: kalte psikologikoak, ekonomikoak, identitatea ukatu beharra, lekualdatze behartuak…
Gatazka asko gurutzatzen dira gatazkan.
Bai. Halako testuinguruetan, oro har, polarizatu egiten dira posizio politikoak eta sexu-genero sistemaren araberako subjektibitateak. Horrek esan nahi du, batetik “desagertu” egiten direla agendatik beste gatazkak, eta, bestetik, iruditeria kolektibo oso indartsu bat sortzen dela rol eta estereotipoetan oinarritua. Zentzu horretan, amaitaleak azpimarratu nahiko nituzke. Heteroarauan eta amatasunaren instituzioan oinarrituta, orokorrean euskal auzian inplikatuta senide edo lagunak eduki dituzten emakumeek zaintza-lanak edo lan erreproduktiboak hartu behar izan dituzte haiengan, batik bat amek eta bikotekideek. Noski, denek ez dute ondo hartu rol hori, eta ez betetzeak zigor soziala ekarri die. Bestalde, Hego Amerikako hainbat emakumerekin egoteko aukera izan dut, eta ohartu naiz haien klandestinitateak ere isilean egon direla. Haiek paperik gabe Hego Euskal Herrian ezkutuan zeuden bitartean, haien bikotekide gizonezkoak Ipar Euskal Herrian ezkutuan zauden, arrazoi hertsiki politikoak medio. Asmatu zeinen bizipenak duen oihartzun gehien.
Euskal gatazkaren ertzetako biolentzia horiek ere gizarteratzea garrantzitsua da? Nola?
Berdin zait tesi formatuan, liburu formatuan, elkarrizketetan, foroetan, solasaldietan edo txio bidez den. Uste dudana da euskal gatazkari heldu nahi badiogu eta benetan nahi badugu gatazkaren ondorioei heltzeko ariketa zintzo bat egin, ezinbestekoa dela hain erdigunean ez daudenen ahotsak ere biltzea, horrek demostratzen duelako ez zela lau katuren kontua izan, baizik eta orokorrean euskal gizartearen geruza desberdinetan eragina izan duen ziklo bat.
Tesia amaitzen zabiltza... Zer-nolakoa izaten ari da doktoretzaren esperientzia?
Badakit jendearentzat gorabeheratsua dela, baina nik izugarri gozatu dut. Kazetaritzarekin alderatuta, eta jakinda ez dela gauza bera, diot lau urte izan ditudala niri asko gustatzen zaidan gai bati buruz supererreportaje bat egiteko. Noski, kodea ez da berdina, baina niretzat inportantea da irakurterraza izatea. Halere, gauza bat da bizipen pertsonala eta beste bat ditugun baldintzak, eta zentzu horretan ulertzen dut baita ere bidean jendea geratu izana eta buru-osasuneko arazoekin topo egin izana, baldintza materialak —soldata, musu–truk klasea eman beharra, ikerketaz gain beste hamaika lan egitea puntuak lortzeko, datorrenaren aurrean ezjakintasuna…— prekarioak direlako.
Dibulgazioa, jendearekin elkar-eragitea... aipatu zenituen Txiotesian. Garrantzitsua da zientziaren dibulgazioa euskaraz egitea?
Erabat beharrezkoa. Eta hemen ere, ez da borondate pertsonal kontua bakarrik. Nire apustua da euskarazko ikerketa egitea eta ezagutza sustatzea, baina nahi dut euskarazko ikerketak ere nazioarteko plaza hartzea. Ez luke nire apustu pertsonala izan beharko ezta? Euskal erakundeen apustu bat behar luke. Horretarako zer? Ba, unibertsitateek adibidez, badituzte itzulpen-zerbitzuak, saritu lezakete euskarazko ikerketa, erraztasunak eman ahal dituzte aldi bereko interpreteak eskatzeko… Zoritxarrez urruti gaude hortik.
Zeintzuk dira esku artean dituzun erronkak?
Batez ere sei hilabetetan tesia aurkeztea, kar-kar. Hortik aurrera, ongietorria izango da datorrena!
