Ibai Fresnedo: "Sexu-hezkuntzak, haurrei mesede egiteaz gain, bizikidetza enpatikoagoa eta errespetuzkoagoa sustatzen du ikasgeletan eta gizartean"
2024ko urriaren 7a
UEUk eta Nafarroako Gobernuak elkarlanean antolatutako "Sexu-hezkuntza lantzen Haur Hezkuntzan eta Lehen Hezkuntzan” ikastaroa ematen ari da Ibai Fresnedo (1985, Portugalete) Hiruki Larroxa Kooperatibako kidea. Haren ibilbide profesionalean, sexu-hezkuntza, pedagogia feministak, indarkeria matxistaren prebentzioa, dinamizazio soziopolitikoa eta hezkuntza herritarra dira mugarri nagusi. Tarteka, hedabideetan eta kulturgintzan ere parte hartzen du.
Sexu-hezkuntzaren gaia jarriko duzu mahai gainean. Zergatik?
Tira, nire ustez, funtsezkoa da sexu-hezkuntzaren gaia mahai gainean jartzea Haur eta Lehen Hezkuntzako irakasleen prestakuntzan; etapa horiek funtsezkoak baitira haurren garapen integralerako.
Askotan nerabezaroarekin bakarrik lotzen da sexu-hezkuntza, baina lehen urteak funtsezkoak dira errespetuari, aniztasunari eta autoezagutzari loturiko oinarri sendoak ezartzeko. Haurrak beren gorputzekin eta gainerakoekin harremanetan jarri eta nortasuna eraikitzen hasten dira, beraz, garrantzitsua da irakasleak prest egotea behar bezala laguntzeko; beren adinerako egokia den informazioarekin erantzunez.
Sexu-hezkuntza ez da soilik harreman intimoez, ugalketaz edo biologiaz hitz egitea, baizik eta garapen afektiboa, besteekiko errespetua eta autoestimu osasuntsua eraikitzea. Irakasleek ingurune seguru bat sortzeko ardura dute, haurrak libre senti daitezen galderak egiteko, beren emozioak ulertzeko eta norberaren eta besteen mugak errespetatzen ikasteko. Hori bereziki garrantzitsua da abusuaren prebentzioan, haurrei beren gorputzaren gaineko eskubideak aitortzen eta laguntza eskatzen irakastea funtsezko zutabea baita.
Gainera, gure gizartean gero eta gehiago aitortzen denez aniztasuna bera, ezinbestekoa da irakasleek generoari eta sexu-aniztasunari buruzko gaiak modu inklusiboan eta errespetuz lantzeko tresnak eskuratzea. Eskola funtsezko espazioa delako berdintasuna eta aniztasuna balioetsiko dituen herritartasuna eraikitzeko, eta irakasleek funtsezko zeregina dute prozesu horretan. Alegia, sexu-hezkuntzak, haurrei mesede egiteaz gain, bizikidetza enpatikoagoa eta errespetuzkoagoa sustatzen du ikasgeletan eta gizartean.
Nola landu beharko lirateke sexu-heziketa eta sexu-aniztasuna ikastetxean?
Sexu-hezkuntza eta sexu-aniztasuna modu integral eta zeharkakoan landu behar dira ikastetxeetan, adin desberdinetara egokituta. Haur Hezkuntzan eta Lehen Hezkuntzan, funtsezkoa da ikuspegia haurren garapenarekiko egokia izatea eta horretarako gai batzuk jorra daitezke, hala nola besteekiko errespetua, norberaren autoestimua eta gorputzaren ezagutza eta zaintza eta familia-aniztasuna. Eduki horiek curriculumean txertatu behar dira, ez gai isolatu gisa, baizik eta eguneroko ikaskuntzaren parte gisa. Gainera, funtsezkoa da ingurune seguru bat sortzea, ikasleak eroso senti daitezen beren zalantzak eta emozioak adierazteko.
Ikuspegiak inklusiboa eta sexu-aniztasunarekiko errespetuzkoa izan behar du, eta txikitatik aurkeztu behar ditu familia-mota desberdinak, genero-identitateak eta aurreiritzirik gabeko sexu-orientazioak. Horretarako, funtsezkoa da irakasleek prestakuntza eta baliabide didaktikoak izatea, gai horiek argi eta errespetuz erabiltzeko. Hori guztia ikastetxeetan lantzeak, inklusioa bultzatzeaz gain, diskriminazioa eta jazarpenaren prebentzioan laguntzen du, eta ikasleen garapen pertsonalerako eta sozialerako funtsezkoa izango den errespetu- eta enpatia-kultura ere sustatzen du.
Zeintzuk dira gainditu beharreko erronka nagusiak?
Asko dira ikastetxeetan sexu-hezkuntza lantzeko garaian gainditu beharreko erronka nagusiak. Horien artean, irakasleen prestakuntzarik eza. Irakasle asko ez dira prest sentitzen gai horiei heltzeko, edo ez dute modu eraginkorrean heltzeko baliabide egokirik. Horrek segurtasunik eza edo beldurra eragin diezaieke sexualitatea, adostasuna, genero-aniztasuna edota sexu-orientazioa bezalako gaiak jorratzerakoan. Horregatik da hain beharrezkoa etengabeko prestakuntza espezifikoa eskaintzea; irakasleek tresnak eta konfiantza izan ditzaten, bai eta ikasleen adinetara egokitutako ikuspegi pedagogikoa ere.
Beste erronka garrantzitsu bat da sexu-hezkuntzaren inguruan dauden kultura- eta gizarte-erresistentziei heltzea. Zenbait ingurutan, aurreiritziek, tabuek edo jarrera kontserbadoreek jarraitzen dute, eta sexu-hezkuntza desegokitzat jotzen dute, batez ere Haur eta Lehen Hezkuntzan. Funtsezkoa da oztopo horiek familiekiko eta komunitatearekiko komunikazio argi baten bidez gainditzea; argi utziz sexu-hezkuntza ez dela ugalketa-gaiak soilik lantzea, baizik eta errespetua eta berdintasun-balioak irakastea eta haurrak abusu-egoeretatik ere babestea. Hortaz, elkarrizketa eta ulermen irekiagoa sustatzea funtsezkoa da hezkuntza inklusibo eta errespetuzko baterantz aurrera egiteko. Eta, justuki, hori da UEUtik sustatu nahi duguna.
Norberak bere ikastetxean sexu-hezkuntza lantzeko proiektu bat egitea izango da helburuetako bat. Ikastaro praktikoa da prestatu duzuna.
Bai, hala da. UEUtik ikastaro praktiko bat diseinatu dugu, uste dugulako ikastetxeetan sexu-hezkuntza integratzeko modurik onena esperientzia zuzenaren eta testuinguruaren bidezkoa dela. Sexu-hezkuntzako proiektu bat lantzeak aukera emango baitie irakasleei ikasitakoa modu zehatzean aplikatzeko, beren ikasleen eta ingurunearen errealitateetara eta premietara egokituz. Metodologia horrek sustatzen du irakasleak edukiez jabetzea, sormen-estrategiak eta estrategia egokiak garatzea, eta konfiantza irabaztea beren eskola-komunitatean errespetua, berdintasuna eta aniztasuna sustatzen dituzten hezkuntza-ekintzak ezartzean.
Nori dago zuzenduta?
Ikastaroa, sexu-hezkuntzan sakontzeko jakin-mina duten (eta ikuspegi tradizionalen aurrean begirada kritikoa eta gogoetatsua duten) Haur eta Lehen Hezkuntzako irakasleei zuzenduta dago. Alegia, ezagutzak transmititzeaz gain, ikasgeletan errespetu-, inklusio- eta ongizate-espazioak sortu nahi dituzten irakasleentzat pentsatuta dago. Edo bestela esanda ere, ikasteko, desikasteko eta modu praktikoan lan egiteko gogoa duten profesionalak; sexu-hezkuntza integralean oinarritutako eta eskola-komunitatearen beharretara egokitutako proiektuak garatzeko gogoa eta ilusioa dutenak.